Tái phát triển nhà chính phủ ở Melbourne: cư dân cảnh báo về cái giá của nhà cộng đồng

Chủ trương tái phát triển 44 tòa nhà chính phủ ở Melbourne đang là một trong những dự án đô thị gây tranh cãi nhất hiện nay. Về mặt lý thuyết, kế hoạch của Homes Victoria nghe rất hấp dẫn: phá dỡ các tòa nhà cũ kỹ, thay thế bằng những căn hộ hiện đại, chất lượng cao và phục vụ được nhiều gia đình hơn. Thế nhưng, đối với hàng ngàn cư dân, đặc biệt là những người lớn tuổi và người gốc Việt đã gắn bó với nơi này hàng chục năm, viễn cảnh “an cư” đang bị đe dọa bởi những lo ngại về chi phí, sự bất an và một cú sốc văn hóa mang tên “nhà ở cộng đồng”.

Đây không chỉ là câu chuyện về những viên gạch và vữa, mà còn là về sự ổn định cuộc sống, về mạng lưới tình làng nghĩa xóm và về cái giá phải trả cho sự phát triển.

Lời hứa hẹn từ Homes Victoria và quy mô của dự án

Theo thông cáo chính thức, Homes Victoria khẳng định mục tiêu của dự án là vô cùng nhân văn. Họ muốn “mang lại nhiều căn nhà chất lượng cao hơn, đáp ứng tiêu chuẩn sống hiện đại và phục vụ nhiều gia đình hơn”. Cơ quan này cam kết sẽ làm việc một cách cẩn trọng và tôn trọng với các cư dân, cung cấp đầy đủ thông tin và hỗ trợ cần thiết để mọi người có thể đưa ra quyết định phù hợp nhất.

Quy mô của dự án rất lớn, bao gồm 44 tòa nhà trên khắp Melbourne. Lộ trình di dời đã được vạch ra cụ thể:

• Giai đoạn đầu: Các hộ gia đình tại 12 Holland Court và 120 Racecourse Road (Flemington), cùng với 33 Alfred Street (North Melbourne) đang được sắp xếp di dời. Dự kiến việc tái định cư sẽ hoàn tất vào tháng 9 năm 2025.
• Các giai đoạn tiếp theo: Cư dân tại các địa chỉ khác như Malvern Road (South Yarra), Highett Street, Williams Court, Elizabeth Street và Anderson Court (Richmond) cũng nằm trong kế hoạch.

Về chính sách hỗ trợ, Homes Victoria cho biết sẽ chi trả các chi phí hợp lý liên quan đến việc chuyển nhà, từ thuê dịch vụ dọn đồ đến kết nối lại điện, nước, internet. Đáng chú ý, người thuê nhà vẫn có quyền quay trở lại khu đất cũ sau khi công trình hoàn tất, miễn là họ vẫn đủ điều kiện hưởng nhà ở xã hội và căn hộ mới phù hợp với nhu cầu.

Ảnh minh họa: Các tòa nhà chính phủ cũ là nơi sinh sống của nhiều thế hệ.

"Cú sốc" khi chuyển đổi: Sự khác biệt then chốt giữa nhà ở chính phủ và nhà ở cộng đồng

Nghe qua thì có vẻ hợp lý, nhưng vấn đề lớn nhất mà các nhà hoạt động xã hội như cô R-Coo Tran chỉ ra là sự mập mờ trong thông tin. Nhiều cư dân không hiểu rõ sự khác biệt mang tính sống còn giữa hai mô hình: nhà ở chính phủ (public housing) mà họ đang ở và nhà ở cộng đồng (community housing) nơi họ sắp bị chuyển đến.

Cô R-Coo Tran cho biết: “Thông tin được cung cấp cho họ rất mơ hồ. Có vẻ như mọi người không hiểu rằng họ có quyền lựa chọn, và nếu có hiểu ra thì họ cũng không được giải thích rõ về sự khác biệt giữa hai loại hình này.”

Sự khác biệt này không hề nhỏ:

• Về quản lý: Nhà ở chính phủ do trực tiếp chính quyền tiểu bang quản lý. Trong khi đó, nhà ở cộng đồng được vận hành bởi các tổ chức phi lợi nhuận.
• Về hợp đồng thuê: Đây là điểm khác biệt lớn nhất. Ở nhà ở chính phủ, người dân gần như được ở suốt đời mà không cần ký lại hợp đồng. Nhưng ở nhà ở cộng đồng, họ phải ký hợp đồng định kỳ mỗi 1, 2 hoặc 3 năm. Điều này tạo ra một cảm giác bất an thường trực, không biết tương lai sẽ ra sao.
• Về chi phí: Ở nhà ở chính phủ, gần như mọi chi phí bảo trì, sửa chữa đều đã bao gồm trong tiền thuê. Nhưng khi chuyển sang nhà ở cộng đồng, hàng loạt chi phí mới bắt đầu phát sinh, tạo nên gánh nặng tài chính khổng lồ.

Sự thiếu minh bạch này, kết hợp với rào cản ngôn ngữ (toàn bộ tài liệu bằng tiếng Anh, thông dịch viên qua điện thoại không hiệu quả), khiến nhiều người, đặc biệt là các cô chú lớn tuổi, cảm thấy mình bị đẩy vào một tình thế đã rồi mà không thực sự hiểu rõ quyền lợi của mình.

Gánh nặng vô hình: Chi phí sinh hoạt tăng vọt và nỗi lo của người yếu thế

Lời hứa hẹn về một cuộc sống tốt hơn trong những căn nhà mới nhanh chóng bị dập tắt bởi thực tế phũ phàng của các hóa đơn. Vấn đề lớn nhất là “mạng điện tích hợp” (embedded electricity network) trong các tòa nhà cộng đồng mới.

“Điều đó có nghĩa là cư dân bắt buộc phải dùng nhà cung cấp điện do ban quản lý lựa chọn, không được chọn nhà cung cấp khác,” cô R-Coo Tran giải thích. Hậu quả là hóa đơn tiền điện tăng chóng mặt. “Chúng tôi đã xem hóa đơn: có trường hợp một người sống một mình trong căn hộ một phòng ngủ phải trả 117 đô cho một tháng điện, trong khi trước đây ở nhà ở chính phủ, ba tháng chỉ khoảng 150 đô.”

Chưa dừng lại ở đó, cư dân giờ còn phải trả tiền nước nóng, một khoản trước đây không tồn tại. Thêm vào đó là các “phí dịch vụ” có thể được áp dụng bất cứ lúc nào cho các hạng mục bảo trì chung, và người dân phải trả mà không được tham vấn. Với những người khuyết tật, nếu trước kia mọi cải tạo trong nhà để phù hợp với nhu-cầu đều được hỗ trợ miễn phí, thì nay ở nhà ở cộng đồng, họ thường phải tự chi trả.

Những chi phí này đang đẩy những người sống bằng lương hưu và thu nhập thấp vào tình thế khó khăn. “Nhiều cư dân phải hạn chế sử dụng điện, nhất là người cao tuổi sống trong những căn nhà rất lạnh vào mùa đông. Họ không bật máy sưởi vì sợ hóa đơn, mà mặc nhiều lớp quần áo,” cô R-Coo chia sẻ một thực tế đau lòng.

Ảnh minh họa: Thiết kế hiện đại nhưng lại vô tình tạo ra sự ngăn cách.

"Mất gốc" trong chính ngôi nhà mới: Giao tiếp cộng đồng bị xói mòn

Tiền bạc là một chuyện, nhưng sự mất mát về tinh thần còn nặng nề hơn. Những tòa nhà chính phủ cũ, dù có xuống cấp, lại là nơi nuôi dưỡng một tinh thần cộng đồng mạnh mẽ. Cửa các căn hộ thường mở, hàng xóm có thể tự do đi lại thăm nhau, con trẻ chơi chung ở sân. Đó là một mạng lưới hỗ trợ vô giá, đặc biệt với những người cao tuổi sống một mình.

Thiết kế của các tòa nhà cộng đồng mới, dù hiện đại, lại phá vỡ hoàn toàn điều này. “Mỗi tầng đều bị khóa, cư dân không thể dễ dàng thăm bạn bè trừ khi được xuống đón hoặc bấm chuông mở cửa,” cô R-Coo mô tả. Hệ thống liên lạc nội bộ (intercom) quá phức tạp với người lớn tuổi, khiến họ gần như bị cô lập trong chính căn hộ của mình.

Sự kết nối cộng đồng, vốn là yếu tố quan trọng cho sức khỏe tinh thần, đã bị xói mòn nghiêm trọng. Nhiều người cảm thấy mắc kẹt, trầm cảm và nhớ cuộc sống ở nhà cũ. Họ có một ngôi nhà mới đẹp hơn, nhưng lại mất đi những người hàng xóm thân thuộc. Đây là một cái giá vô hình nhưng lại có sức tàn phá nặng nề nhất.

Cuộc tranh luận chưa hồi kết và tiếng nói từ cộng đồng

Cuộc tranh luận này phản ánh một vấn đề lớn hơn trong bức tranh thị trường bất động sản úc, nơi nhu cầu về nhà ở giá rẻ ngày càng tăng. Trong khi chính quyền kiên định với mục tiêu nâng cấp hạ tầng, các nhà hoạt động xã hội và cư dân tiếp tục kêu gọi những giải pháp nhân văn hơn. Họ không phản đối việc cải tạo, nhưng họ muốn quá trình này phải đảm bảo rằng việc cải thiện Nhà ở tại Úc không đồng nghĩa với việc đánh đổi sự ổn định và tinh thần của cộng đồng.

Những người trong cuộc đang phải đối mặt với một tương lai không chắc chắn, và nhiều người đang cảm thấy tuyệt vọng trong việc cần tìm phòng tìm nhà cho thuê mới phù hợp. Yêu cầu cấp thiết nhất lúc này là sự minh bạch thông tin, hỗ trợ ngôn ngữ thực chất, và tư vấn rõ ràng về quyền lựa chọn mô hình nhà ở. Cộng đồng đang cần một lời đối thoại chân thành, chứ không phải những quyết định áp đặt từ trên xuống.

Nếu bạn hoặc người thân đang ở trong tình cảnh tương tự và cần thảo luận, hãy tham gia nhóm Người Việt Tại Úc - Nguoiviettaiuc.Com để cùng chia sẻ và tìm kiếm sự hỗ trợ.